Szlakiem Osad Braci Czeskich

Czas wycieczki: 1 dzień
Środek transportu: rower
Długość trasy: 41 km
Liczba osób: od 2 do 4 osób
Nocleg: –
Budżet: do 500 zł łącznie

Łask– 3 km – Ostrów – 1,6 km – Barycz – 3 km – MogilnoDuże – 3 km – Ldzań – 2 km – Rokitnica – 2 km – Gucin – 2 km – Grzeszyn – 5,1 km – Czarny Las – 5,5 km – Zelów– 5,5 km – Pożdżenice – 4,8 km – Wygiełzów – 7,4 km – Fraszka–1,5 km –Faustynów (Święte Ługi)

Szlak oparty na dziedzictwie kulturowym (historii oraz bogactwie materialnym) członków wspólnoty Braci Czeskich.

  • Łask – prawa miejskie -1422; późnogotycka kolegiata; drewniany kościół św. Ducha
  • Ostrów – neobarokowy dwór z 1917 r.
  • Grzeszyn – dawna modernistyczna fabryka włókiennicza
  • Zelów – największe skupisko czeskiej mniejszości narodowej w Polsce
  • Pożdżenice – wieś założona przez osadników czeskich; drewniany kościół;
  • Wygiełzów – modrzewiowy kościół o konstrukcji zrębowej kryty gontem;
  • Fraszka – drewniany młyn wodny;
  • Faustynów – wieś założona przez osadników czeskich; okopy
  • Uroczysko Święte Ługi – kompleks leśno-torfowy z chronionym obszarem ptactwa wodno-błotnego wraz z okolicznymi gatunkami roślin.

Pierwszą miejscowością na szlaku jest Łask, którego ważnym elementem jest kolegiata powstała w XXVII w. z inicjatywy późniejszego abpa gnieźnieńskiego Jana Łaskiego. Obiekt pierwotnie został wzniesiony w stylu gotyckim, następnie przebudowano go nadając mu barokowy kształt. Najbardziej wartościowym elementem wystroju wnętrza jest wykonana z alabastru płaskorzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodząca z końca XV w.
Lokalizacja: Łask, Warszawska 15

Innym godnym uwagi obiektem jest jedna ze starszych budowli drewnianych w województwie łódzkim jest kościół św. Rafała Archanioła (dawniej kościół św. Ducha) w Łasku. Obiekt zbudowano w roku 1666 r.  Świątynię wykonano z drzewa modrzewiowego w konstrukcji zrębowej.

Lokalizacja:Łask, ul. Jana Pawła II 11

Z Łasku kierujemy się do oddalonego o 3 km – Ostrowa. Tam znajduje się dworek, który w do wybuchu II wojny pełnił funkcję mieszkalną. Podczas trwania wojny dwór stał się siedzibą niemieckich komisarzy, co uchroniło go przed zniszczeniem. Później był ośrodkiem wypoczynkowym. Od lat 50-tych XX w. do dziś jest administrowany przez szkołę ogrodniczą

Lokalizacja: Ostrów 55

Kolejnym ciekawym obiektem na trasie jest dawna fabryka włókiennicza braci Busse w Grzeszynie. Budynek zbudowano w stylu niemieckiego modernizmu. Firmę nie bez powodu zlokalizowano w Grzeszynie. Do tej decyzji przyczynił się fakt posiadania na tym obszarze ogromnych pokładów torfu (dolina rz. Czajki) służącego jako opał. Obecnie ośrodek jest oddziałem Zakładów Bawełnianych „Zwoltex” z główną siedzibą w Zduńskiej Woli.

Najważniejszą miejscowością na szklaku Osad Braci Czeskich jest Zelów. Będący największym skupiskiem czeskiej mniejszości narodowej w Polsce.

Pojawienie się czeskich osadników wiązało się z reformacją zapoczątkowaną przez Jana Husa w XV w. Kaznodzieja uważał, że chrześcijanie powinni opierać swoje życie wyłącznie na biblii odrzucając tym samym autorytety Kościoła: papieża i biskupów. Należy pamiętać, że Jan Hus nie był twórcą ani religii ani ruchu religijnego. Zginął jako katolik. Husytyzm został stworzony w oparciu o jego filozofię.

Osadnicy przybyli do Polski w XVII w. W czasie tzw. permanentnej emigracji. Kiedy to ówczesny król Czech Ferdynand II Habsburg po zwycięstwie nad protestantami (bitwa pod Białą Górą – 1620 r.) postawił wszystkim nie-katolikom ultimatum. Albo przyjmą wiarę katolicką albo muszą opuścić kraj.

Pierwsze czeskie rodziny zaczęły przybywać do Zelowa w 1803 r. Czesi odegrali kluczową rolę w rozwoju gospodarczym osady, a następnie miasta, wprowadzając przemysł lekki. Spuścizną po dawnych tkaczach stały się ich domy z charakterystyczną zwyżką – czyli wystającą 1 m ponad zrąb budynku izbą na poddaszu

Lokalizacja: Zelów, ul. Kościuszki 94

Znaczna część mniejszości czeskiej stanowi jednocześnie mniejszość religijną skupioną wokół parafii ewangelicko-reformowanej przy dawnym kościele Braci Czeskich(obecnie kościół ewangelicko -reformowany)  w Zelowie. Poddasze kościoła zaadaptowane zostało na Muzeum Braci Czeskich.

Na wystawę składa się przede wszystkim ekspozycja stała poświęcona historii Braci Czeskich od momentu powstania na terenie Czech po przez osiedlanie na obszarze Zelowa i okolic aż po współczesność. Do zbiorów muzeum należą również dawne przedmioty codziennego użytku, meble, maszyny i przyrządy do tkania: wrzeciona, kołowrotki oraz krosna ręczne.

W otoczeniu kościoła znajdował się niegdyś cmentarz ewangelicki, jednak do dnia dzisiejszego niewiele po nim zostało. Zachował się zaledwie jeden nagrobek. W czasie trwania epidemii cholery zdecydowano się przenieść cmentarz poza granice osady (obecnie ul. Cegielnianej w Zelowie). Na cmentarzu spoczywają założyciele osady, żołnierze polegli podczas działań wojennych oraz przedstawiciele innych wyznań.

Lokalizacja: Zelów, ul. Sienkiewicza 3
otwarte po wcześniejszym umówieniu
Czas zwiedzania ok 1h.

Ze Zelowa jedziemy w kierunku Szczercowa, mijając miejscowość Pożdżenice( założoną przez czeskich i niemieckich osadników), Kurów aż do Wygiełzowa, gdzie znajduje się drewniany kościół modrzewiowy kryty gontem.

Kolejnym etapem wycieczki będzie zabytkowy młyn w Fraszce.

Następnie jedziemy do Faustynowa – wisi położonej na terenie gminy Zelów, założona przez czeskich osadników w 1842 r. Do dzisiaj zachował się jedynie cmentarz zlokalizowany w głębi lasu. W pobliżu wsi przebiegała polska linia obrony podczas II wojny światowej, co później okazało się być tragiczne w skutkach. W wyniku działań wojennych wieś została niemal doszczętnie zniszczona. Na terenie wsi ostały się 4 bunkry upamiętniające te wydarzenia.

Ostatnim etapem wycieczki będzie Uroczysko Święte Ługi – jest to kompleks leśno-torfowiskowy rozciągający się na 133,91 ha, położony w dolinie rzeki Pilsi,. Jego znaczną powierzchnię zajmują stawy oraz bagna powstałe na skutek nadmiernego wydobywania torfu przez okolicznych mieszkańców. Na obszarze Świętych Ługów można znaleźć wiele chronionych gatunków roślin. Przejście dookoła jednego ze zbiorników zajmuje ok. 2h – żwawym krokiem.

Gmina Zelów http://zelow.pl/zabytki/
Łask http://lask.pl
Parafia Ewangelicko-Reformowana w Zelowie https://www.zelandia.pl