Grabia

Rzeka Grabia licząca ponad 80 kilometrów należy do jednej z najczystszych rzek w Polsce. Wypływa w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego, płynie na północ, a następnie wykonuje łuk w okolicach Łasku, zmierzając na południe w stronę Widawki. Jej ujście leży około 2 km na północ od Widawy. Meandry, starorzecza, niewielkie zbiorniki wodne sprawiają, że Grabia ma swój szczególny wygląd, który uzupełniają piaszczyste brzegi i rozległe łąki. W roku 1989 Grabia wraz z jej dopływami: rzeką Końską i Pałusznicą oraz przyległymi lasami została objęta Obszarem Chronionego Krajobrazu.
Od drugiej połowy lat 20. XX wieku prowadzono na jej terenie badania naukowe pod patronatem Uniwersytetu Łódzkiego, dzięki czemu jest jedną z najlepiej poznanych pod względem zoologicznym rzek w Polsce. Badania udowodniły występowanie 800 gatunków zwierząt z czego 80 spośród nich to gatunki odkryte w Polsce po raz pierwszy, natomiast 2 okazały się gatunkami całkiem nowymi dla świata nauki. Wody tej rzeki kryją w sobie blisko 30 gatunków ryb, a okalające ją łąki w okresie wiosenno-jesiennym goszczą liczne ptactwo lęgowe.

Niegdyś Grabia odgrywała istotną rolę w obszarze gospodarczym, z uwagi na siłę wody działały
tam m.in. młyny zbożowe i tartaki. Rzeka szczyciła się aż dziewiętnastoma młynami, z których dziś zachowało się siedem: Kozuby, Krzywda, Kuców, Jamborek, Talar, Zalepa oraz Zielęcice. Obecnie
są to obiekty prywatne, a zwiedzanie możliwe jest jedynie po uzgodnieniu  z właścicielami.
Młyn „Jamborek” wybudowany w roku 1945 był czynny do lat 90. Aktualnie znajduje się w nim bar rybny, a stawy młyńskie służą wędkarzom. „Talar” zlokalizowany w Ldzaniu to tak naprawdę dwa młyny – mniejszy pochodzi z połowy XIX wieku, drugi z jego końca. Obiekty stały się niewątpliwie atrakcją turystyczną z uwagi na Muzeum im. Jana Radgowskiego powstałe we wnętrzu młyna oraz bar, który czynny jest w sezonie wiosenno-letnim. Najstarszy młyn „Krzywda” wybudowany w pierwszej połowie XIX wieku w Brzeskach, aktualnie posiada małą elektrownię wodną, która powstała z motorowni młyna. Gospodarski młyn w Kozubach został wybudowany w 1920 roku, a w latach 90. stał się pierwszą elektrownią wodną na Grabi.

Dolina rzeki Grabi jest częścią Parku Krajobrazowego Międzyrzecza Warty i Widawki, który utworzono w roku 1989. Węzeł hydrograficzny w postaci Widawki, Grabi i Niecieczy znajduje się w centralnej części parku. To co go wyróżnia to urozmaicona rzeźba terenu. Torfowiska i bagna są cenne przyrodniczo, a na jego terytorium znajdziemy kilka rezerwatów przyrody, m. in.: rezerwat florystyczny „Winnica”
i torfowiskowy „Grabica”. Na terenie parku odkryto i udokumentowano ślady pradziejowego osadnictwa, tj. stanowiska archeologiczne w Widawie.

To co wyróżnia nasz region to niewątpliwie niezwykła przyroda, która żyje własnym tempem
i zachwyca na każdym kroku. Poznawać jego uroki możemy nie tylko spacerując, czy jeżdżąc rowerem. Świetną alternatywą jest również pokład kajaka. Rzeka Grabia świetnie nadaje się na organizację spływów, będąc doskonałą rozrywką zarówno dla tych bardziej zaawansowanych kajakarzy, jak i tych, którzy zdecydują się pierwszy raz spróbować swoich sił.

Opracowanie: Lokalna Grupa Działania Dolina Grabi