Biała Rawska

Miasteczko i siedzba gminy (powiat rawski), nad Białką (prawy dopływ Rawki), na Wysoczyźnie Rawskiej.

Biała Rawska to jeden ze starszych ośrodków osadniczych na ziemi mazowieckiej. Już w XII w. był to gród kasztelański, który pełnił rolę ważnego ośrodka administracyjnego, a także handlowego. Prawdopodobnie istniała tu komora celna. W XIV w. siedzibę kasztelanii przeniesiono do Rawy Mazowieckiej.

Średniowieczna Biała otoczona była murem lub wałem obronnym. Już wtedy istniał kościół parafialny pw. Świętego Wojciecha, patrona czczonego szczególnie w XII w. - wezwanie kościoła wskazuje zatem również na wczesny rodowód osady.

Późniejsze źródła poświadczają istnienie Białej w 1246 r., natomiast najstarsza zachowana wzmianka historyczna o Białej pochodzi z 24 sierpnia 1295 r. Wystawionym tego dnia dokumentem książę mazowiecki Bolesław II, z wdzięczności za uratowanie mu życia podczas najazdu wroga nadał Wawrzyńcowi, kasztelanowi z Białej, przywileje dla jego wsi dziedzicznych.

Prawa miejskie Biała uzyskała pomiędzy 1472 a 1498 rokiem. Od XIV stulecia aż po wiek XVI miasto przeżywało okres pomyślnego rozwoju, który zawdzięczało położeniu przy ważnych szlakach komunikacyjnych wiodących m.in. do Czerska, Łęczycy i Sandomierza oraz odbywającym się tu regularnie targom i jarmarkom - samych jarmarków (oprócz cotygodniowych targów) odbywało się tu rocznie aż szesnaście.

Żydzi osiedlili się w Białej Rawskiej dopiero w XVIII stuleciu. Od 1822 roku istniała tu samodzielna gmina z drewnianą bóżnicą, mykwą, chederem i domem przedpogrzebowym na cmentarzu. Później zbudowano nową synagogę z cegły.

W 1870 r. Biała Rawska podobnie jak szereg małych miast i miasteczek województwa łódzkiego utraciła prawa miejskie by odzyskać je już w czasach II Rzeczypospolitej - stało się to w 1925 r. W 1921 roku mieszkało tutaj 1429 Żydów a tuż przed wojną 1250 Żydów.

W czasie II wojny światowej zginęła prawie połowa z 3.5 tysiąca mieszkańców miasteczka. Utworzono tu getto, do ktorego zwożono również Żydów z innych miast: Żyrardowa, Góry Kalwarii czy Piaseczna. W 1941 roku getto zostało zlikwidowane - około 4000 Żydów wywieziono najpierw do Rawy Mazowieckiej, a stamtąd - do obozu zagłady w Treblince.

Będąc w Białej Rawskiej warto zobaczyć:

kościół parafialny p.w. św. Wojciecha - murowaną światynię z początku XVI wieku, odbudowaną po pożarze w końcu XVII stulecia. i w 1846 r. z neogotycką fasadą, z 2. poł. XIX stulecia. Obok kościoła stoi murowana dzwonnica kościelna z 1932 r. oraz murowana plebania z 1. ćwierci XX w.;

dawną bożnicę - do 1939 r. świątynię miejscowej gminy żydowskiej, murowaną, wzniesioną w 1. połowie XIX stulecia, przebudowaną pod koniec lat 50. XX w., będącą obecnie siedzibą Ochotniczej Straży Pożarnej;

cmentarz parafialny, a w jego obrębie murowane kaplice grobowe: Leszczyńskich (pocz. XX w.) i Okęckich z 1887 r.;

zespół pałacowo-parkowy, na który składają się: pałacyk w stylu romantycznym, wzniesiony w połowie XIX w. oraz otaczający go park typu krajobrazowego;

zabytkowe domy mieszkalne - drewniane i murowane budynki z XIX i 1. połowy XX w. oraz

murowaną kapliczkę z 1916 r.;

W Białej Rawskiej znajduje się stacja Rogowskiej Kolei Wąskotorowej. Trasa kolejki prowadzi z Rogowa przez Rawę Mazowiecką właśnie do Białej Rawskiej, przecina malownicze tereny podnóża Wzniesień Łódzkich, dolinę rzeki Rawki oraz pagórkowate tereny Wysoczyzny Rawskiej. Wzdłuż trasy kolejki znajduje się wiele miejscowości atrakcyjnych pod względem turystycznym.

INFORMACJA TURYSTYCZNA